-
چشم‌انداز دریامحور، رقابت‌های منطقه‌ای
-
امنیت دریایی، تاب‌آوری اقتصادی
-
زنجیره تأمین جهانی، رویکردهای نو
-
سرمایه انسانی توانمند
-
نظام‌های تأمین مالی و سرمایه‌گذاری
-
زنجیره ارزش اقتصاد آبی
در دهه‌های اخیر، اقتصاد دریایی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پیشران‌های توسعه پایدار، اشتغال‌زا و ارزآور در کشورهای ساحلی مطرح شده و سیاست‌گذاران در سطح ملی و بین‌المللی توجه ویژه‌ای به آن دارند. در ادامه، پنج کشور پیشرو در این حوزه و مقایسه تطبیقی این کشورها با مزیت‌های رقابتی ایران ارائه می‌شود؛
- هلند: با وجود وسعت اندک، یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان مواد غذایی دریایی است و در مدیریت منابع آب، بنادر هوشمند (مانند بندر رتردام) و سازه‌های ساحلی پیشرو است.
- چین: با سرمایه‌گذاری گسترده در بنادر، کشتیرانی و شهرهای ساحلی، اقتصاد دریایی خود را به بخشی استراتژیک از طرح «کمربند و راه» تبدیل کرده است.
- سنگاپور: یکی از بزرگ‌ترین مراکز حمل‌ونقل و لجستیک دریایی جهان؛ با تکیه بر فناوری و سرمایه‌گذاری در اقتصاد آبی
- نروژ: در حوزه انرژی‌های دریایی (نفت و گاز دریایی، انرژی باد فراساحلی) و شیلات صنعتی بسیار موفق عمل کرده است.
- هند: با اجرای طرح «سگارو مالا» به دنبال تقویت زنجیره تأمین دریایی و شکوفایی بنادر و مناطق ساحلی است.
در ادامه، مقایسه‌ای تطبیقی میان ایران و پنج کشور پیشرو در اقتصاد دریامحور (هلند، چین، سنگاپور، نروژ و هند) ارائه می‌دهم. این مقایسه بر اساس شاخص‌های کلیدی توسعه دریامحور انجام شده است:
|
کشور شاخص |
ایران |
چین |
سنگاپور |
هلند |
نروژ |
هند |
|
طول خطوط ساحلی |
5.800 کیلومتر (سواحل شمال و جنوب) |
14.500 کیلومتر |
تقریباً 193 کیلومتر |
حدوداً 451 کیلومتر |
25.000 کیلومتر (شامل جزایر و فیورها) |
حدوداً 7.500 کیلومتر |
|
مزیت جغرافیایی |
موقعیت راهبری در کریدور شمال- جنوب |
دسترسی به اقیانوس آرام و تجارت جهانی |
در قلب ترانزیت شرق- غرب آسیا |
دروازه اروپا به تجارت دریایی |
دسترسی گسترده به دریای شمال و اقیانوس منجمد شمالی |
دروازه هند به اقیانوس هند و شرق آفریقا |
|
زیرساخت بندری |
ظرفیت‌های چشم‌گیر، ولی بهره‌وری پایین در بنادر (چابهار، بندرعباس و .) |
شبکه بنادر هوشمند با فناوری بالا |
بندر سنگاپور، یکی از پرترافیک‌ترین بنادر جهان |
بندر رتردام، پیشرفته‌ترین بندر اروپایی |
بنادر فراساحلی پیشرفته و مراکز خدمات نفت وگاز |
در حال نوسازی بنادر با طرح Sagarmala |
|
اقتصاد شیلات |
ظرفیت بالقوه بالا (خصوصاً در مکران و دریای عمان) |
توسعه یافته با صادرات گسترده |
محدود ولی با بهره‌وری بالا |
مدیریت پایدار و صادرات شیلات |
یکی از پیشرفته‌ترین شیلات جهان |
تولیدکننده بزرگ آبزیان، ولی با چالش در مدیریت منابع |
|
انرژی دریایی |
نفت و گاز فراساحلی (خلیج فارس) ضعیف در انرژی تجدیدپذیر دریایی |
سرمایه‌گذاری کلان در انرژی بادی فراساحلی |
محدود |
پروژه‌های انرژی جزر و مدی و بادی |
پیشرو در انرژی باد و نفت دریایی |
تمرکز بر گار طبیعی ساحلی و پروژه‌های بادی فراساحلی |
|
گردشگری دریایی |
ظرفیت بالقوه بالا توسعه یافته نیست |
محدود به برخی مناطق خاص |
گردشگری دریایی سطح بالا |
فعال به‌ویژه در سواحل شمالی |
گردشگری طبیعت و دریای شمال فعال |
رشد تدریجی در سواحل غربی و جنوبی |
|
طرح ملی توسعه |
فاقد طرح جامع یکپارچه (چند سند پراکنده و موازی) |
سیاست‌های ملی دریامحور در برنامه‌های توسعه منطقه‌ای |
راهبرد ملی اقتصاد دریایی |
سیاست ملی مدیریت آب و دریا |
سیاست ملی مدیریت آب و دریا |
طرح ملی «سگارومالا» برای توسعه بندرها و سواحل |
|
جایگاه نهادی |
پراکندگی بین دستگاه‌ها نبود نهاد فراگیر دریامحور |
وزارتخانه‌ها و نهادهای هماهنگ‌شده تخصصی |
نهادهای منسجم و هوشمند در سطح دولت |
نهادهای ملی و منطقه‌ای فعال |
نهادهای ملی و منطقه‌ای فعال |
وزارت بنادر و کشتیرانی فعال و هماهنگ |
مقایسه تطبیقی اقتصاد دریامحور ایران با کشورهای پیشرو
